Hoe verschuif je van de dramadriehoek naar de winnaarsdriehoek?

24 aug Hoe verschuif je van de dramadriehoek naar de winnaarsdriehoek?

Een dutje doen op het strand is momenteel niet aan de orde want de dramadriehoek ontwikkelt zich met veel lawaai. Jeroom de jongste probeert een vlieger in de lucht te krijgen. Het wil maar niet lukken en al snel komen de tranen van frustratie. Emiel de middelste, rukt het touw uit zijn handen : “Kom hier met die vlieger, ik zal je tonen hoe het moet”. Dat is niet naar de zin van Jeroom. Hij begint te roepen en te tieren : “Geef terug, dat is mijn vlieger”. Achiel de oudste, mengt zich in de debatten: “Jeroom, stop met kwelen, dat is altijd hetzelfde met jou. En Emiel, door die vlieger af te pakken gaat je broer niet leren hoe hij dat ding in de lucht krijgt”. Dat is wat we noemen de dramadriehoek. En jammer genoeg beperkt de dramadriehoek zich niet tot spelende kinderen op het strand.

Hoe herken je de dramadriehoek op kantoor?

Ook in de vergaderzaal steekt hij al eens de kop op. De dramadriehoek van Stephen Karpman beschrijft communicatie die verkeerd loopt. In deze gedragspatronen neem je geen verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag of aandeel in het drama. De communicatie zit vol met verborgen boodschappen en een gebrek aan wederzijds respect. Je kan de dramadriehoek aan deze signalen herkennen:

Er zijn drie rollen in de dramadriehoek. Deze rollen zijn uitwisselbaar. Als de redder zich bijvoorbeeld niet voldoende gewaardeerd voelt, dan kan hij/zij kruipen in de slachtofferrol. Gedrag roept gedrag op en als één van de teamleden in een dramarol schiet, zullen de anderen volgen.
Als je dus in een vergadering zaken hoort zoals : “ Ik kan nooit iets goed doen” of “Wacht, ik zal dat wel doen” of “Als iedereen nu eens zou doen wat hij moet doen”, dan zit je team misschien wel in de dramadriehoek. Het resultaat is dat iedereen de meeting verlaat met een wrang gevoel. Hoe meer deze situatie zich herhaalt, hoe meer energie er verloren gaat. In de dramadriehoek verliest dus iedereen.

De drie rollen in de dramadriehoek

Als teamleider is het belangrijk dat je dit soort situaties samen met je team kan herkennen, overwinnen en dat je vooral zelf niet in de dramadriehoek verzeild geraakt.

De Aanklager

De aanklager herken je aan uitspraken zoals “Als je nu eens gewoon gedaan had wat ik zei, dan was het niet fout gelopen” of “Met jou is het altijd wat”. Deze rol stelt zich meestal boven de rest van het team. Bij fouten gaat de aanklager op zoek naar de schuldige en zal daarbij de verantwoordelijkheid doorschuiven naar het slachtoffer of naar de redder.

De aanklager is negatief en geeft kritiek die vaak persoonlijk gericht is, eerder dan feitelijk. Hij beschuldigt anderen voor fouten die zich voordoen en neemt zelf geen enkele verantwoordelijkheid hierin.

De aanklager is vaak sterk overtuigd van de eigen visie. Wanneer anderen daartegen ingaan of het niet begrijpen, wordt hij agressief. De aanklager heeft het moeilijk met het geven van constructieve feedback. Zijn visie is naar eigen mening zo evident dat hij niet de tijd neemt om deze duidelijk te communiceren en te bespreken. Aanklagers onderschatten andermans capaciteiten en overschatten vaak hun eigen vermogen.

De Redder

De redder helpt op een manier die de ander hulpeloos houdt. Hij ziet de ander als hulpbehoevend en doet vaak meer dan gewenst is. Hij lost andermans problemen op, ook als ze daar niet om vragen.

Als je zaken hoort zoals “Wacht, ik zal dat wel even doen voor jou” of “Ja maar mijn collega’s hebben al zoveel te doen, ik los dat wel zelf even snel op” dan is de redder aan het woord. De redder neemt de verantwoordelijkheid weg van anderen en maakt anderen afhankelijk van hemzelf. Vaak heeft dat te maken met het ego van de redder. Hij wil zich onmisbaar maken en wil zich erkend voelen.

De redder creëert een hulpbehoevend team. Als het snel moet gaan, als het ingewikkeld wordt, neemt hij het over. Hierdoor belemmert hij het leerproces van andere teamleden. Ook al helpt de redder vanuit een goede intentie, hij houdt negatief gedrag in stand en blokkeert de ontwikkeling van de persoon die hij “redt”.  Redders nemen ook vaak de aanklager niet serieus.

Het slachtoffer

“Ik kan hier nooit iets goed doen” of “ Ik kan daar niets aan doen” zijn typische uitspraken van het slachtoffer. De slachtofferrol doet zich hulpeloos voor en voelt zich meestal machteloos. Hij ergert zich aan de aanklager en zoekt medelijden bij de redder.

Het slachtoffer kan, durft of wil geen actie ondernemen. Deze rol gelooft niet in eigen kunnen om een probleem op te lossen. En hoewel hij hulp vraagt, wil hij niet echt geholpen worden. Op die manier kan hij altijd de schuld bij anderen leggen als er iets niet lukt.

Slachtoffers halen zichzelf naar beneden. Ze reageren defensief op kritiek en blijven passief in de situatie.

Hoe kom je terecht in de dramadriehoek?

Drie oorzaken kunnen leiden tot de dramadriehoek in een team.

Relaties zijn ongelijkwaardig

Niet iedereen in het team neemt een gelijkwaardige positie in. Sommige teamleden stellen zich boven de anderen of nemen een onder-positie aan. Bij die verschillende machtsposities ontstaat er angst voor een open dialoog. Er ontstaat een gebrek aan vertrouwen en er is geen emotionele veiligheid. Verborgen agenda’s komen naar boven en er is een gebrek aan respect.

Wanneer teamleden systematisch hun mening voor zich houden en mekaar niet rechtsreeks durven aanspreken, ontstaat er al snel een roddelcultuur. Dat vergoot het wantrouwen nog verder en legt nog meer de nadruk op de negatieve aspecten van de onderlinge relaties. Het wordt dan moeilijk om nog te vinden wat er wel goed gaat.

Teamleden herkennen hun eigen aandeel niet

Niemand neemt verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag en net daardoor bouwt de frustratie tegenover elkaar op. Een redder zal bijvoorbeeld niet inzien dat hij de slachtofferrol in stand houdt. De aanklager beseft niet dat hij de sterktes van anderen onbenut laat.

Het gedrag vertrekt meestal vanuit een emotie zoals angst of onzekerheid. Zo zal een teamleider het team bijvoorbeeld afdreigen omdat hij zelf stress ondervindt bij het geven van een presentatie aan de directie. De teamleden beschuldigen hun leider dat ze geen duidelijke briefing hebben gekregen over de presentatie en dat ze te laat op de hoogte werden gebracht. Beide partijen hebben allicht gelijk. Maar geen van beiden herkent het eigen aandeel of geeft toe dat zij ook fouten maken.

Teamleden wijzen naar mekaar

Eigen aan de dramadriehoek is dat teamleden niet alleen de verantwoordelijkheid laten liggen, maar dat ze de schuld steken op elkaar. Ze projecteren frustraties op mekaar omdat ze de eigen fouten niet kunnen of willen inzien.

In een toxisch team kan dit heel vergaan. Teamleden letten bijvoorbeeld op het aantal koffiepauzes die collega’s nemen. Teamleden gaan continu hun beklag doen over collega’s bij hun leidinggevenden. Als teamleden heel sterk hun aandacht richten op wat anderen fout doen, dan is dit allicht een teken dat ze eerst aan zichzelf moeten werken.

Hoe verschuif je van de dramadriehoek naar de winnaarsdriehoek?

Bewustwording is een eerste stap naar échte verandering. Met de dramadriehoek kan je samen met je teamleden kijken wie welke rol innam tijdens een discussie in een vergadering. Je denkt samen met je teamleden na over de dramarol die jezelf innam en hoe dat invloed had op anderen.

Vervolgens gaat het om verantwoordelijkheid te nemen of te laten. Begrijp wanneer de verantwoordelijkheid bij jou ligt maar respecteer tegelijkertijd wanneer die bij iemand anders ligt.

Om de vicieuze cirkel van de dramahoek echt te doorbreken moet iedereen leren uit zijn rol te kunnen stappen. Dat leerproces wordt makkelijker als er onderlinge waardering is binnen het team. Veelvuldige, kleine en concrete waardering bouwt het vertrouwen in mekaar. Teamleden die mekaar sterktes kennen en mekaar vertrouwen, zullen ook makkelijker openstaan voor kritiek als ze weer eens in een dramarol terechtkomen.

In de winnaarsdriehoek bouw je op de onderliggende sterktes van de dramarollen.

De winnaarsdriehoek kan je als volgt voorstellen:

In het kernkwaliteiten kwadrant wordt gesteld dat een valkuil niet meer is dan een doorgedreven sterkte. Op dezelfde manier bouwt elk van de rollen in de winnaarsdriehoek op de onderliggende sterktes van elke dramarol.

De Assertieve

De kracht van de aanklager is dat hij durft feedback te geven, alleen doet hij dat op een heel directe en soms kwetsende manier. Als we dat omdraaien dan wordt de aanklager, de assertieve. Deze rol geeft opbouwende feedback en kan assertief, en met respect voor anderen zeggen wat hij vindt, denkt en voelt. De assertieve kan duidelijk uitdrukken wat hij nodig heeft en durft ook nee zeggen wanneer het nodig is.

De Coach

De redder wil eigenlijk niets liever dan anderen te helpen. Hij wil voorkomen dat anderen in de problemen komen, waardoor hij doorschiet in het aanbieden van oplossingen. Het omgekeerde van de redder is de coach. Deze rol helpt anderen te ontwikkelen, niet door het zelf te doen maar door de ander te ondersteunen in het vinden van oplossingen. De helper denkt niet voor anderen, maar laat anderen denken.

De Realist

De slachtofferrol zegt “Ik kan dat niet”. De realist zegt “Ik kan dat nog niet”. De realist draait de verlammende zelfkennis van het slachtoffer om naar een opportuniteit om te leren. Deze rol kan duidelijk grenzen stellen en vraagt gericht om hulp wanneer hij het probleem zelf niet kan oplossen. Hij durft zich kwetsbaar opstellen en durft zijn eigen capaciteiten op de proef stellen.

Wil jij graag wat minder drama op het werk en zoek je daarin ondersteuning, contacteer ons voor een vrijblijvend gesprek.